Einde

Er zijn veschillende delen van dorpen die -einde heten: Zuideinde, Noordeinde, Westeinde en Oosteinde. Dit is het einde van dorp van de dag. In ruim een jaar heb ik ongeveer 330 dorpen beschreven. Er waren 35.000 bezoekers. Enkele maanden geleden was de reservelijst op en ben ik gaan publiceren naar aanleiding van de actualiteit. Het schrijven van die berichten kostte niet veel meer of minder tijd, maar in de praktijk was het toch lastig te combineren met andere dagelijkse bezigheden.

Voorlopig stop ik er dus mee.
Het aantal bezoekers per dag is sinds de eerste maanden niet echt gestegen, gemiddeld zo'n 80 per dag. De dorpen die het vaakst zijn aageklikt zijn geen echte dorpen: Het bericht Sint Maarten gaat over een eiland, Averecht bestaat niet echt en Margarethenhöhe is een tuinwijk van Essen.

Wie weet pak ik de draad later weer op, want boeiend zijn de minionderzoekjes naar de dorpen wel.

Mijn favoriete top 5 is:
Borgo Ottomila
Budel Dorplein
Gaanderen
Idskenhuizen
Viganella

Verder het thema over nieuwe dorpen.

Júzcar

Júzcar is dorp niet ver van Ronda in Andalusië in het zuiden van Spanje. Er woenen ruim 200 mensen.  

Evenals andere dorpen in de bergen rond Ronda, is het dorp sterk beïnvloed door de verdrijving van de Moren en de daaropvolgende herbevolking van het gebied in de late middeleeuwen.

Júzcar is bekend vanwege de eerste tinsmelterij die er werd gevestigd, als in de 18e eeuw (1721). Het dorp was er geschikt voor door de aanwezigheid van veel bos in de buurt, die de benodigde grote hoeveelheden houtskool konden leveren. Er waren op het hoogtepunt 200 werknemers, ongeveer evenveel als het dorp nu inwoners heeft. Door de verder geïsoleerde ligging was de industrie toen hij grootschaliger werd echter niet meer concurrerend, het vervoer van de producten met muildieren en kamelen werkte in het nadeel van het dorp.

In juni kwam het dorp in het nieuws omdat alle huizen en muren in het dorp blauw werden geverfd voor de opnames van de Smurfenfilm Producent van de film beloofde toen om het dorp na afloop in ere te herstellen. Nu het herstellen van het oorspronkelijke dorpsaanzicht aanstaande is, is het echter maar de vraag of de dorpelingen dat ook willen. De blauwe huizen zijn namelijk erg in trek bij toeristen. Er kwamen dit jaar 80.000 extra bezoekers naar het dorp. De verwachting is daarom ook dat de 250 dorpelingen hun huizen blauw willen houden.

 Júzcar ligt hier

Den Ilp

Den Ilp is een dorp in Noord Holland met ongeveer 1000 inwoners. Het dorpje ligt aan de rand van de Zaanstreek ten noorden van Amsterdam. Het gebied rond het dorp werd in de middeleeuwen ontgonnen en als veenweidegebied door veetelers gebruikt. Het was een typische vaarpolder, waar het vervoer vooral met schuiten over water plaatsvond. In het gebied werd ook veen gewonnen, waardoor de wateren steeds breder en het stroken land steeds smaller werden. Dat petgaten en legakkerlandschap is verder vrij zeldzaam ten noorden van het IJ.

Veel van dat turfwinningslandschap is er trouwens tegenwoordig helemaal niet meer terug te vinden. Het gebied het Twiske, ten westen van het dorp werd in de jaren zestig van de vorige eeuw grotendeels verwoest doordat men zand van onder het veen ging winnen voor de aanleg van de Coentunnelweg in Amsterdam. De zandwinningsplas die daardoor ontstond is tegenwoordig in gebruik als natuur- en recreatieplas.

Het dorp Den Ilp werd beroemd omdat de excentrieke kunstenaar Anton Heyboer er woonde. Nog steeds heeft een van zijn toenmalige bruiden er een galerie. Volgens de Telegraaf zouden de Hells Angels hun oog hebben laten vallen op een voormalige houthandel in het dorp, nu ze van hun clubhuisterrein aan de Wenkebachweg in Amsterdam worden verdreven. Volgens de Angels en de gemeente waar Den Ilp onder valt is dat echter onjuist. Storm in een glas water dus. De Ilpenaren zijn daarom weer gewoon verder gegaan met wat Anton Heyboer ze heeft nagelaten: het versieren van het dorp met buitensporige kerstverlichting.

Den Ilp ligt hier

Uithuizermeeden

Uithuizermeeden is een dorp met ongeveer 2700 inwoners in het noorden van Groningen. Het dorp is ontstaan op de belangrijkste kwelderwal van het Hogeland, maar in tegenstelling tot de dorpen westelijker dan Uithuizermeeden vrij recent. Uithuizermeeden is namelijk pas ontstaan in de 12e of 13e eeuw. In die tijd waren er al dijken aangelegd. Uithuizermeeden is dus geen wierdedorp. De naam van het dorp is afgeleid van Uithuizen, een dorp westelijker. Hier lagen de meeden, de gras en hooilanden van dat dorp.
Omdat de Waddenzee steeds vruchtbare klei afgezette ontstond door het recht van aanwas een rijke boerenstand. Hiervan getuigen de grote boerderijen of borgen in de omgeving van het dorp. De bekendste in Uithuizermeeden is de Rensumaborg.
In de negentiende eeuw werd de oorspronkelijke langgerekte structuur van het dorp doorsneden door de spoorlijn Groningen-Roodeschool, waarvan Uithuizermeeden het een-na-laatste station is.
Twee andere beeldbepalende gebouwen in het dorp zijn het voormalige gemeentehuis, ontworpen door A.L. van Wissen, die sterk werd beïnvloed door Berlage en de 13e eeuwse Mariakerk met een opvallende neoclassicistische toren met felblauwe daken.
Op Google  Earth is het centrale plein, het Jan van Veenplein, een grote zandvlakte. Er werd in 2009, toen de beelden werden gemaakt een nieuwe bestrating aangelegd. Vandaag waaide de kerstboom op het plein om. Hij blijft wegens de verder deze week voorspelde wind, in elk geval tot het eind van de week liggen. In Uithuizermeeden is tenslotte een weestation, hier kun je lezen hoe het op dit moment met de wind in het dorp is.

Uithuizermeeden ligt hier

Sassenheim

Sassenheim is een dorp in de Bollenstreek met ongeveer 15.000 inwoners. De bollenteelt kwam tot stand op de oude strandwallen, die hier bij de Kager Plassen ongeveer tot 8 km landinwaarts als paralelle ruggen in het landschap liggen, gescheiden door laagtes die zijn opgevuld met veen.
De oude infrastructuur loopt over de strandwallen. Zo ligt Sassenheim aan de oude weg van Haarlem naar Leiden. De trekvaart tussen beide steden ligt in de laagte evenwijdig aan deze strandwal. Deze trekvaart werd in de negentiende eeuw ook de spoorlijn tussen de twee steden aangelegd. Er waren wel enkele haltes aan deze spoorlijn, waaronder bij Lisse, Voorhout en Hillegom, maar deze werden in de jaren ’40 weer gesloten. De halte bij Lisse is in de jaren ’90 nog 3 jaar open geweest toen de particuliere treindienst van Lovers er een lijn op opende. Station Voorhout, werd in 1997 weer geopend, Hillegom in 2000.
De goede toegankelijkheid van de strandwallen maakte het gebied een populair woongebied. Al vroeg uitte zich dat in het ontstaan van kastelen, bij Sassenheim is bijvoorbeeld nog de ruïne van het kasteel Teijlingen terug te vinden, waar Jacoba van Beieren als gravin van Holland en Zeeland haar laatste dagen sleet.
Later kwamen rijke lieden uit de steden in de Bollenstreek hun optrekjes bouwen.
Sassenheim had in tegenstelling tot Lisse en Hillegom nooit eerder een station, als gemeente lag het niet aan het spoor. Door de opening van de Schiphollijn, die in de jaren ’80 fasegewijs wed aangelegd veranderde dat. Toch duurde het nog tot dit jaar voordat Sassenheim ook een station kreeg. Dat is met ingang van de dienstregeling 2012  vandaag in gebruik genomen.

Sassenheim ligt hier

Rozenburg

Rozenburg is een dorp in de gemeente Rotterdam op het gelijknamige eiland Rozenburg. Dat eiland ligt tussen de Nieuwe Waterweg en het Hartelkanaal. Ten oosten en westen is Rozenburg helemaal ingesloten door de havengebieden van de Botlek en Europoort. Rozenburg ligt dus temidden van de chemische industrie in een poldertje onder de zeespiegel. Er wonen in het dorp ongeveer 12.500 mensen.

Rozenburg was vandaag in het nieuws vanwege de Blankenburgtunnel die Minister Schulz van Haegen graag wil aanleggen. Deze verbinding moet een snelle link worden tussen de A15 in Europoort en de A20 bij Maassluis. De meest nabije vaste oeververbinding onder de Nieuwe Waterweg / Nieuwe Maas door is nu nog de Beneluxtunnel, die 7 km verder landinwaarts ligt. Daarmee wordt de nieuwe tunnel een belangrijke ontlasting voor die tunnel en het stuk A15 tussen Europoort (en daarbij ook de Maasvlakte met containerterminals die veel vrachtverkeer genereren) en Rotterdam. Voor de inwoners van Rozenburg vervangt de Blankenburgtunnel vooral het veer naar Maassluis. Dat veer kan per keer 40 auto’s meenemen. Net als voor de pont zal straks voor de tunnel moeten worden betaald. Meer erover kon je vandaag lezen in het AD.

Rozenburg ligt hier

Het Dorp

Eigenlijk wel gek dat Dorp van de dag nog niet eerder aandacht besteedde aan “het Dorp”.  Het Dorp is een woongemeenschap in Arnhem, voor mensen met een ernstige handicap. Door de aangepaste infrastructuur, kunnen zij gemakkelijker wonen in deze omgeving. Het dorp werd gerealiseerd na de eerste grote Nederlandse televisieactie gepresenteerd door Mies Bouwman in 1962. Er werd zo’n 16 miljoen gulden opgehaald, een voor die tijd erg hoog bedrag.

Een kolonie met gehandicapten is 50 jaar later niet meer van deze tijd. Lichamelijk gehandicapten worden nu zoveel mogelijk in de eigen omgeving gehuisvest. De veroudering van het complex, samen met deze nieuwe inzichten hebben geleid tot een grondige renovatie en een aanpassing van het idee van het dorp. Het dorp wordt daarmee een gewone wijk, met behalve nog steeds veel gehandicapten (waarvoor de voorzieningen blijven) ook gewone bewoners. Dit bleek vandaag uit het masterplan Het Nieuwe Dorp, dat B en W van Arnhem samen met zorggroep Siza, revalidatiecentrum Groot Klimmendaal en de besturen van verschillende bijzondere scholen in de wijk hebben ontwikkeld.

Het nieuwsitem over Het Dorp in Arnhem van Omroep Gelderland vind je hier.

Het dorp ligt hier

Dalfsen

Dalfsen is een drop met bijna 8000 inwoners in Overijssel. Anders dan plaatsen van een vergelijkbare grootte langs de Overijsselse Vecht, zoals Ommen, Hardenberg en Gramsbergen, kreeg Dalfsen nooit stadsrechten. Het verlenen van die rechten werd belemmerd door de bewoners van het kasteel Rechteren aan de zuidzijde van de Vecht. Het kasteel wordt al 600 jaar door dezelfde familie bewoond en is niet toegankelijk voor het publiek.

Een stukje stroomopwaarts langs de Vecht ligt het congreshotel Mooirivier. Volgens de site van het hotel is de naam ontleend aan de Vecht. Maar een associatie naar de plaats en rivier Mooirivier in Zuid Afrika ligt voor de hand. Dat Mooirivier heeft 10.000 inwoners en erbij is een waterval van 50 meter breed en 80 meter hoog. In de omgeving liggen de bekendste stoeterijen van Zuid Afrika.

Mooirivier in Dalfsen is dit weekend de plaats waar de FNV confereert over haar toekomst.

Dalfsen ligt hier

Moorivier ligt hier

Rouveen

Rouveen is samen met Staphorst een strook lintbebouwing van ongeveer 8 kilometer langs de oude Rijksstraatweg tussen Meppel en Zwolle. In Rouveen wonen ruim 3000 mensen. De boerderijen in Rouveen zijn van het Staphorster type, dat wil zeggen met een rieten dak en het kenmerkende blauwgroene schilderwerk. Het aantal vrouwen in klederdracht is in vergelijking met Staphorst wel lager.

Bij Rouveen lag aan het Conradkanaal het werkkamp Conrad. In 1929 werd dit werkkamp gesticht om werkloze mannen in de ruilverkaveling aan het werk te zetten. Er konden 192 werkelozen in het kamp verblijven. In de Tweede Wereldoorlog werden Joodse mannen uit Amsterdam, Meppel en Staphorst in het kamp gehuisvest. Zij moesten in Staphorst de Afschuttingsweg en de sloot ernaast aanleggen. Het kamp fungeerde als een soort buffer voor verder transport naar Kamp Westerbork. Zo waren ze alvast van hun familie geisoleerd.

Na de oorlog (1952 -1960) woonden 180 geëvacueerde Molukse KNIL-militairen met hun gezinnen in het kamp. Een van de barakken werd gebruikt als kerk. De integratie van de Molukkers in het kamp en de Rouveners verliep echter stroef.

Op 24 september 2011 is een gedenksteen voor de Molukkers onthuld. De bij die gelegenheid gemaakte documentaire Vreemdelingen en Bijwoners wordt vanavond op TV vertoond (NED 2, 23.00 uur). Meer over de documentaire lees je hier. 

 

Rouveen ligt hier

Zwaanshoek

Zwaanshoek is dorp met ruim 1700 inwoners in de Haarlemmermeerpolder bj Bennebroek.  Tot in de jaren '50 heette het bebouwingslint langs de Ringvaart Bennebroekerbuurt, pas daarna kreeg het de dorpsstatus. In de jaren ’70 en ’80 ontstonden er nieuwbouwbuurten. De naam Zwaanshoek ontstond na de inpoldering van de Haarlemmermeer in de negentiende eeuw, toen er in dit gebied veel zwanen huisden. Op dit moment is de omgeving van Schiphol, waar Zwaanshoek ook bij hoort, in het nieuws door de grote aantallen ganzen die het vliegverkeer hinderen. Zwaanshoek zou daarom nu ook Ganzenhoek kunnen heten. Maar dan nog.....

Zwaanshoek is een van de dorpen in Nederland waarvan de naam deels is doorgestreept in de afgelopen dagen. Dat is gebeurd door een actiebeweging die zich “streep door de natuur” noemt. De groep streept hele of halve verwijzing naar verschijnselen uit de natuur op plaats en straatnaamborden door als protest tegen het natuurbeleid van het kabinet-Rutte. Veel meer voorbeelden van de actie vind je op streepdoordenatuur.  Ook de foto komt van die site.

De auteur van dorpvandedag vreest nu zelf overigens onvindbaar te worden. In zijn buurt zijn alle straten vernoemd naar waterplanten, zonder toevoegingen van -straat, -pad of -plein.

Zwaanshoek ligt hier

Gorleben

Gorleben is een dorp aan de Elbe in het oosten van de Duitse deelstaat Niedersachsen. Er wonen ongeveer 650 mensen. In de tijd dat Duitsland gescheiden was in Oost en West-Duitsland was Gorleben een van de meest afgelegen dorpen van West-Duitsland. Het dorp wordt aan drie zijden omringd door voormalig Oost-Duits grondgebied (Brandenburg en Sachsen Anhalt).

Gorleben is een van rijkste gemeenten van Niedersachsen. Dat heeft het dorp de danken aan de tijdelijke opslagplaats voor radioactief afval uit kerncentrales.

Die tijdelijke opslagplaats is een grote betonnen hal met wanden van 0,5 meter dikte twee kilomeer ten zuiden van het dorp. De locatie ervan is gekozen op grond van de zoutkoepels eronder, waar in de toekomst een definitieve opslag zou moeten komen (Atommüll-Endlager). Dat die nog niet tot stand gekomen is, heeft te maken met de onzekerheid over de veiligheid ervan. De locatie Gorleben werd namelijk in de jaren ’70 gekozen op grond van criteria die niet allemaal met veiligheid te maken hadden. Ook economie, bevolkingsdichtheid, en dergelijke speelden een rol. En wellicht ook de afgelegen ligging, aan drie kanten begrensd door het (toen nog) buitenland. Het gebrek aan transparantie en verantwoording van de keuze voor Gorleben als opslagplaats is een van de redenen waarom er nog steeds heftig tegen de opslag van radioactief afval ter plaatse wordt gestreden.

Sinds afgelopen woensdag er weer een kerntransport onderweg naar Gorleben. Het is voor het eerst sinds Duitsland eerder dit jaar besloot in 2022 alle kerncentrales te willen sluiten naar aanleiding van de kernramp in Fukushima in maart. Het is voorlopig het laatste transport. Volgens schattingen zijn er in Duitsland op dit moment zo'n 20.000 tegenstanders van kernenergie op de been. Vannacht is 10 meter rails met 7 daaraan vastgeketende betogers verwijderd. De trein kan weer verder als er nieuwe rails zijn ingezet.

Gorleben ligt hier

Veghel

Veghel is een dorp met rim 25.000 inwoners in de Meijerij van ’s Hertogenbosch in Brabant. Veghel is een regionaal centrum. De plaats had vanouds een handelsfunctie en was daarom een groter dorp. In de negentiende eeuw kreeg het dorp groeimpulsen door de aanleg van de Zuid Willemsvaart (1822-1826) en de spoorlijn Roosendaal-Tilburg-Boxtel-Veghel-Gogh-Wesel (1870). Vooral voedselhandelaren vonden dat een aantrekkelijke vestigingsplaatsfactor. Sligro, Van den Boer (party-catering) en Van Eerd (Jumbo) vestigden in het begin van de 20^e eeuw hun bedrijf in Veghel en hebben er nog steeds hun hoofdkantoor.

Vandaag kwam Jumbo in het nieuws omdat het C1000 overname. De Veghelse kruidenier wordt daardoor met 25% marktaandeel na Albert Heijn de grootste supermarktketen van Nederland.

Veghel is tevens de hoofdplaats van de gelijknamige gemeente. Twee dorpen in de gemeente Veghel waren al eerder dorp van de dag: Erp (27 januari 2011) en Mariaheide (22 december 2010).

Veghel ligt hier

Grubbenvorst

Grubbenvorst is een dorp ten noorden van Venlo. Het dorp heeft een kleine 5000 inwoners. Het dorp is ontstaan uit een kasteel, Grubben. De naam van het dorp was aanvankelijk Vorst, maar na verloop van tijd werden de namen van het kasteel en het dorp erbij samengetrokken.

Een mooi fenomeen in Grubbenvorst is de jaarlijkse motorzegening in april ieder jaar, waar ik een aantal jaar geleden tijdens een Pieterpadwandeling eens in verzeild raakte.

Grubbenvorst is vandaag dorp van de dag omdat het een van de dorpen in Nederland is, waar een grote megastal is gepland. Die megastallen zijn vandaag in het nieuws, omdat staatssecretaris Bleker vandaag aangaf vooralsnog geen beleidwijzigingen voor of tegen megastallen te willen.

Het begrip megastal is niet duidelijk gedefinieerd. in Wikipedia zocht ik tevergeefs naar het onderwerp. Het is dus zo onduidelijk, dat nog niemand zich aan het onderwerp heeft gewaagd. Alterra (Universiteit Wageningen) spreekt over bedrijven die op één locatie minimaal 7500 vleesvarkens, 1200 fokvarkens, 120.000 leghennen, 220.000 vleeskuikens, 250 melkkoeien of 2500 vleeskalveren houden. De voor- en nadelen van megastallen zijn ook niet helder op een rij te krijgen. Er spelen veel verschillende en vaak tegenstrijdige belangen een rol: dierenwelzijn, mestproblematiek (grond), ammoniakuitstoot (lucht), dierengezondheid, menselijke gezondheid (vlees), gezondheid van de omwonenden en werknemers, productieprijs, bestaansmiddel van andere (gewone) boeren, logistiek en overlast voor de omgeving. Bovendien staan tegenover deze thema’s omgekeerde effecten op grotere afstand. Als alle varkenshouderijen in de omgeving van Venlo rond Grubbenvorst worden geconcentreerd, wordt de overlast in de rest van de regio van deze sector minder. Grubbenvorst zou dan als dorp wel moeten worden verplaatst. Meer daarover lees je hier.

Grubbenvorst ligt hier

Eastermar (Oostermeer)

Eastermar (Oostermeer) is een dorp met ongeveer 1500 inwoners tussen het Bergumermeer en De Leijen. Het dorp is voortgekomen uit een handelsnederetting aan de Lits, het water dat de twee meren verbindt. Die handelsnederzetting onstond tijdens de vervening van het gebied bij het dorp Hoogzand, dat ook echt ten oosten van het Bergumermeer ligt.
De omgeving van Eastermar is bekend vanwegen het onaangetaste houtwallenlandschap, dat vroeger een veel groter deel van de Friese Wouden kenmerkte.
Oostermeer is vandaag dorp van de dag, omdat de kranten vandaag vol stonden met Doutzen Kroes. Zij speelde een rol in Nova Zembla, de eerste Nederlandse 3D-film, die maandag in première ging. Het wereldberoemde topmodel komt nog graag terug haar geboortedorp Eastermar en is ambassadeur voor de campagne “Praat mar Frysk” en campagne voor Friestaligen om ook in het openbare leven het Fries als voertaal te gebruiken.

 Eastermar ligt hier

Betondorp (Amsterdam oost)

Betondorp

Betondorp is een buurt in het Amsterdam Oost tussen de Gooiseweg en de Middenweg en de A10 en de Nieuwe Oosterbegraafplaats, die werd gebouwd tussen 1923 en 1925. De plannaam voor de buurt was Tuindorp Watergraafsmeer, maar doordat voor veel beton werd toegepast bij de bouw van de woningen,werd de buurt al snel Betondorp genoemd. De buurt was bedoeld als experiment om de mogelijkheden te verkennen van de toepassing van beton in de woningbouw.  Baksteen was in de tijd tussen de wereldoorlogen duur en na het einde van de Eerste Wereldoorlog was de vraag naar woningen groot. Het voordeel van beton was dat het goedkoper was dan baksteen en dat met minder arbeidskrachten gebouwd kon worden. Metselaars waren in de jaren ’20 ook schaars.

Het stedebouwkundige ontwerp van betondorp is gegrond op de tuinstadidee van Ebenezer Howard (zie ook Margarethenhöhe en andere wijken in dorp van de dag in oktober 2010). Betondorp was gebouwd rond een centraal plein, de Brink, met de belangrijkste voorzieningen. De opzet van de buurt was ruim voor de begrippen van die tijd met veel plantsoenen en eigen tuinen. De straatnamen verwijzen naar de landbouw.

In een van die straten, de Akkerstraat, groeide vanaf in 1947 Johan Cruijff op. Na zijn actieve voetbalcarriëre bleef hij een opmerkelijke bekende Nederlander. Een van zijn bijnamen ontleent hij aan de buurt waar hij opgroeide: het orakel van Betondorp. Hij woonde echter al lang niet meer in deze buurt, toen hij die status verwierf. Cruijff was deze week veel in het nieuws.

Betondorp ligt hier

Eemnes

Eemnes is een dorp op de grens van de provincies Utrecht en Noord Holland. Het dorp ligt langs de Wakkerendijk, de dijk die een deel van het Eemland, waardoor de Eem vanuit Amersfoort stroomde naar de Zuiderzee, beschermde tegen overstromingen. De meeste oude boerderijen staan dan ook aan de westzijde van de dijk.

Eemnes heeft stadrechten, twee keer zelfs. Het dorp bestaat uit Eemnes binnen en Eemnes buiten. Beide delen kregen ooit stadsrecht. Met 9000 inwoners in de hele gemeente heeft Eemnes echter een dorps karakter. Ook een aardig detail is dat de grootste partij in de gemeenteraad Dorpsbelang heet.

Het meest gezichtsbepalende gebouw in Eemnes is de Sint Nicolaaskerk in Eemnes Buiten. De kerk stamt uit de zestiende eeuw, maar de Utrechtse invloed is duidelijk herkenbaar in de architectuur van de toren, die sterk doet denken aan die van de dom in Utrecht.

Wat bevolkingsopbouw betreft is Eemnes een typische Randstedelijke forensengemeente. De bevolkingsgroep van 20-29 jaar is zwaar ondervertegenwoordigd in het dorp. Veertigers en vijftigers zijn goed vertegenwoordigd in het dorp. Toepasselijk in deze tijd is dat in de hoofdpiet vijftig jaar geleden in het dorp met de Sint Nicolaaskerk is geboren.
Sinds kort heeft Eemnes een heuse historische canon van de geschiedenis. Meer daarover lees je hier.

Eemnes ligt hier

Beltrum

Beltrum is een dorp met ongeveer 3000 inwoners in de Achterhoek. De gemeente Berkelland, waar het dorp toe hoort, heeft een sloopvergunning afgegeven voor de voormalige zuivelfabriek in het dorp, maar daar komen dorpsbewoners gesteund door De Stichting Industrieel Erfgoed Gelderland-Flevoland en de Erfgoedvereniging Bond Heemschut nu tegen in verweer.

Het plan van de gemeente Berkelland is om op het terrein van de fabriek nieuwe woningen te bouwen. Het aantal geplande woningen is door de voorziene bevolkingskrimp die ook in dit deel van het Nederlandse platteland aan de orde is, al bijgesteld van 35 naar 23 woningen.

Volgens de genoemde stichting en vereniging heeft de voormalige zuivelfabriek een enorme cultuurhistorische en architectonische waarde. Het gebouw is echter geen rijksmonument, zoals in het dorp verder alleen de kerk en een vroeg negentiende eeuwse boerderij zijn.

Beltrum ligt hier

Viganella

Viganella is het dorp van de ondergaande zon. Onder natuurlijke omstandigheden ging de zon in het dorp op 11 november onder, om op 2 februari weer op te komen. Niet dat Viganella boven de poolcirkel ligt, hoewel het  er wel langdurig kan sneeuwen. Nee, het dorp ligt tegen de Zwitserse grens in de Italiaanse Alpen, in een dal ten westen van Domodossola. En omdat het op de noordhelling van het dal ligt, krijgt het dorp tijdens de kortste winterdagen geen zon.

In 2006 veranderde dat. Niet omdat er een berg werd opgeblazen of omdat het dorp werd verplaatst, maar omdat ten noorden van het dorp, hoger op de helling, een spiegel van 40 vierkante meter werd geplaatst, die zo gericht wordt, dat de zonnestralen naar het centrum van het dorp worden gekaatst. Dat maakt nog 204 inwoners tellende dorpje heel bijzonder. Het was de eerste plaats op het noordelijk halfrond ten zuiden van de poolcirkel, waar de zonnestralen vanuit het noorden het dorp beschijnen. Diverse bezoekers uit andere “donkere” dorpjes hebben Viganella inmiddels bezocht om de ervaringen van de bewoners van dit Piemontese te peilen. En dat alles voor 500€ per dorpsbewoner. Dat zonlicht kunnen de Italianen straks misschien wel niet meer betalen.

Een korte documentaire over het dorp kun je hier bekijken. Een wat meer technische uitleg hier.

Viganella ligt hier

Averecht (Kanis)

Kanis is een dorp in de provincie Utrecht onder Kamerik. Het dorp is een middeleeuwse veenontginning ten noorden van Woerden, doorsneden door een noord-zuid lopende wetering. Kamerik is protestants, Kanis is een katholieke dorp, zoals er nog wel enkele zijn in het Utrechts-Hollandse veenweidegebied.

Kanis was de afgelopen dagen uitgebreid in het nieuws als Averecht, dat de intocht van Sinterklaas probeerde binnen te halen onder leiding van burgemeester Nicolien Wellicht ten Overvloede en haar compagnon L. Rozenwater. Gelukkig is het vanmiddag op het nippertje net goed gekomen, nadat Jeroen Kramer met de klimpiet de vlag van de toren van de Hippolytuskerk had verwijderd en teruggebracht naar Dordrecht. Dat hebben ze overigens erg snel gedaan.

 Averecht (
Kanis) ligt hier

Vreeswijk (Nieuwegein)

Vreeswijk is een voormalig dorp aan de Lek in het huidige Nieuwegein. Het dorp werd voor het eerst genoemd in de tiende eeuw, in de lijst bezittingen van het Sint Maartenskapittel in Utrecht. Het heette toen Fresionouuic, oftewel Friezenwijk. Die naam doet een oudere oorsprong vermoeden. De Friezen handelden in de Romeinse tijd al in de streek rond de grote rivieren en met name in de vroege middeleeuwen. De oude handelsstad Dorestad  (bij het huidige Wijk bij Duurstede), was een haven van waaruit de Friezen het hele Noordzeegebied bevoeren. Uit die tijd stammen ook de wederzijdse invloeden van de Angelsaksische talen (o.a. Fries en Engels).

Vreeswijk is vandaag dorp van de dag, omdat het Sint Maarten is, en omdat de eerste school waar ik ooit werkte vandaag in het nieuws is. Op het Anna van Rijn college werd woensdag een adjunct-directeur gearresteerd op verdenking van mishandeling (overigens op een andere locatie als waar ik destijds werkte). Het Brabants Dagblad schreef erover.

Vreeswijk ligt hier

Grieks dorpje

"Het is een mooie dag in een klein Grieks vissersplaatsje. De straten zijn leeg. Het zijn slechte tijden, want iedereen heeft schulden en iedereen leeft op de pof. Op deze dag rijdt een welgestelde Nederlandse toerist door het Griekse dorpje en stopt bij een klein hotelletje.
Hij zegt tegen de eigenaar dat hij graag de kamers wil bekijken om er misschien een voor een nacht te huren en legt als onderpand 100 euro op de balie. De eigenaar geeft hem een paar sleutels.

Als de bezoeker boven is, pakt de hoteleigenaar snel het geld, rent naar de bakker en betaalt zijn schulden. De bakker neemt de 100 euro aan, loopt de straat uit en betaalt de molenaar.

De molenaar neemt het geld en betaalt zijn rekening bij de boer. De boer pakt het geld en rent naar de burgemeester om zijn pacht te betalen. De burgemeester schuift het bedrag door naar een prostituee, bij wie hij nog schulden had.

De prostituee rent naar het hotel om daar haar uitstaande rekening voor kamerhuur van 100 euro te betalen. Terwijl het geld nog op de balie ligt, komt de toerist de trap weer af. Hij besluit niet te blijven en  neemt het geld van de balie. Hij vertrekt en gaat naar een ander dorp.

Niemand heeft iets geproduceerd, niemand heeft iets verdiend. Maar toch is iedereen zijn schulden kwijt en zien de Grieken de toekomst weer met optimisme tegemoet. Zo eenvoudig werkt het reddingspakket."

Het Griekse dorp is fictief, en heeft dus geen link op de kaart. Eerdere versies van dit verhaal verschenen op BNR.nl en Omdenken.nl

Parc Patersven (Wernhoutsburg)

Tweehonderd jaar gelden werd de Napoleonsweg van Antewerpen naar Breda aangelegd, waarlangs enkele jaren later Van Gend en Loos een dilligencedienst begon. Na de Belgische opstand, bouwde vervoerder ter hoogte van Wernhoutsburg een grenskantoor met koetshuizen en stallen. Tot de aanleg van de snelweg Antwerpen Breda was dit een van de belangrijkste grensovergangen met België.

In 1882 ontstond er een seminarie, waarvan de paters in de jaren ’60 van de vorige eeuw een camping begonnen in de kloostertuin. Tien jaar later vertrokken de paters. Het klooster werd omgebouwd tot feestzaal en de camping werd omgebouwd tot bungalowpark. De 450 bungalows op het terrein worden tegenwoordig voor een belangrijk deel vast bewoond door zowel Nederlanders als Oost Europeanen. De gemeente Zundert wilde er zelfs een dorp van maken, ook al zijn er behalve de feestzaal geen voorzieningen.

Het plan om van Parc Patersven bij Wernhout een dorp te maken is vrijwel zeker van de baan. Het college van B en W van Zundert heeft deze week besloten om van de plek weer een recreatiepark te maken. Permanente bewoning of het verhuren van huisjes aan seizoensarbeiders uit Polen, Bulgarije en Roemenië wordt na de tweede helft van 2014 verboden. Een uitzondering wordt gemaakt voor bewoners die al voor 31 oktober 2003 permanent op het park wonen. Zij vallen onder een wetsvoorstel dat nog in de Eerst Kamer in behandeling is.
De gemeente Zundert probeerde sinds 2004 om permanente bewoning op het park te legaliseren door van het park een zesde woonkern te maken. Het project kwam op lossen schroeven te staan toen in mei dit jaar Projectontwikkelaar VolkerWessels zich terug trok. Andere mogelijkheden werden onderzocht, maar leverden niets op.
De gemeenteraad buigt zich 15 december over het voorstel. Vanaf dat moment wordt ook weer in de gaten gehouden wie 's nachts op het park verblijft. Het zogenoemde nachtregister werd tijdens het legalisatieproject gedoogd.

Bron: Omroep Brabant

Parc Patersven ligt hier

Farmsum

Farmsum is een dorp met ruim 2000 inwoners onder de rook van Delfzijl. Eigenlijk zou je kunnen zeggen dat Delfzijl onder de rook ligt van Farmsum, want het grootste deel van het haven- en industriegebied van Delfzijl ligt in het dorpsgebied van Farmsum.

Het oude dorp ligt op een wierde (terp) en is daarmee veel ouder dan het dertiende eeuwse Delfzijl, dat even verderop ligt. Dat dorp ontstond toen er een sluis (zijl) werd gebouwd in het Damsterdiep (de Delf), de verbinding met de stad Groningen. Delfzijl werd later een vesting en heeft daardoor min of meer een stedelijk uiterlijk gekregen. Farmsum bleef een dorp.

Toch had Farmsum ook stedelijke functies. De rechtspraak in het oosten van Fivelingo (het noordoosten van de provincie Groningen) werd namelijk gedaan door de familie Ripperda. Zij bewoonden het Huis te Farmsum. Berechte lieden werden soms aan de geselpaal genageld, die nog steeds in Farmsum te bekijken is. De duur waarin men een dergelijke lijfstraf moest ondergaan, was meestal enkele uren. De schandpaal in Farmsum bleef in 1854 in gebruik.

Vannacht lag Farmsum letterlijk onder de rook van het Delfzijlse industriegebied en werd het dorp gegeseld door de brand in de natriumfabriek. Beelden van de brand kun je hier zien.

 

Farmsum ligt hier

The Bottom

The Bottom werd vroeger in het Nederlands Botte genoemd, wat zoveel betekent als kom. Het dorp ligt op ongeveer 220 meter hoogte, de verengelsing van de naam is dus nogal verwarrend. Het dorp heeft een kleine 500 inwoners en is daarmee de grootste plaats op het kleinste Nederlandse eiland in de Cariben. Hoewel het eiland maar klein is, is de vulkaan Mount Scenery met 877 meter wel het hoogste punt van Nederland. Saba is namelijk een bijzondere Nederlandse gemeente.

Vandaag bezoekt koningin Beatrix onder andere de haven van Saba.

De haven van Saba is op dit moment een bouwput. De haven wordt gemoderniseerd, maar niet helemaal naar wens van de twintig Sabaanse vissers. Meer hierover lees je op de site van de Wereldomroep. De Koningin moet de vissers maar nemen zoals ze zijn, aldus een woordvoerder van de vissers.

The Bottom ligt hier

Stellendam

Stellendam is een dorp met ongeveer 3500 inwoners op Goeree Overflakee in Zuid Holland. Veel bewoners van dat eiland noemen zich bewoner van Goeree of Flakkee, maar voor Stellendammers ligt dat lastiger. Het dorp is namelijk na 1780 gesticht in de polder, nadat de gorzen (kwelders) tussen de oude eilanden Westvoorne (Goeree) en Overflakkee rond de in 1766 aangelegde Statendam werden ingepolderd. Even buiten het dorp ligt de Deltahaven, een vissershaven, waar ongeveer 50 kotters hun thuishaven hebben. De oude haven van Stellendam verloor haar vissersfunctie door de aanleg van de Haringvlietdam in 1970.

Stellendam is vandaag dorp van de dag, omdat voor de kust van het dorp een verdwaalde potvis is gestrand. Het 12 tot 15 meter lange dier ligt tegen een zandplaat en is er slecht aan toe volgens medewerkers van zeehondencrèche Pieterburen, die aan boord van een reddingsschip in de buurt zijn. Ze proberen de potvis weer naar open zee te laten zwemmen, maar het is de vraag of dat lukt.

 

Stellendam ligt hier

Marrum

Marrum is een dorp met ongeveer 1500 inwoners in het noorden van Friesland. Het dorp ligt op de grote kwelderwal, die ten zuiden van Leeuwarden begint en doorloopt tot de huidige Waddenzeekust. Ten noorden van Marrum liggen landaanwinningswerken aan de Waddenkust. Door aanslibbing is er een aantal keer een nieuwe strook land aan de noordzijde van de kwelderwal bedijkt.

De bedijkingen van de kwelder zijn nu gestopt, omdat de natuurwaarde van het Waddengebied hoger wordt geacht dan de landbouwkundige waarde, die een verdere bedijking zou opleveren. De huidige kwelder wordt trouwens wel door boeren gebruikt. Al gaat dat soms mis.

Vijf jaar geleden werden bijvoorbeeld ongeveer 200 paarden die weidden op de kwelder ingesloten door extreem hoog water. Na enkele mislukte pogingen lukte het enkele meisjes op een paard, om de ingesloten paarden door het water naar de “vaste wal” te loodsen. Een mooi dramatisch filmpje van de redding onder begeleiding van muziek van Vangelis vind je hier.

Marrum is vandaag dorp van de dag, omdat er een monument is onthuld dat aan die redding herinnert. Het monument is gemaakt door Machiel Braaksma, een plaatselijke kunstenaar.

 

Marrum ligt hier.

Rozendaal

Rozendaal is het enige dorp in de gemeente Rozendaal even ten noorden van Arnhem, naar inwoners gemeten, met 1500 mensen na Vlieland en Schiermonnikoog de kleinste gemeente van Nederland. Na de Waddeleilanden is Rozendaal met verder een flink stuk Veluws bos binnen de gemeentegrenzen ook de dunstbevolkte gemeente van Nederland. De gemeente kent nog meer uitersten, zo kent de gemeenteraad louter plaatselijke partijen. Het plaatselijke kasteel en de omringende horeca lenen zich goed voor trouwreportages en bruiloften, maar veel Rozendalers in de trouwlustige leeftijd zijn er niet. De bevolkingsopbouw laat een zeer beperkt aantal twintigers zien.

Dat laatstse zal samenhangen met de woningvoorraad in het dorp. De gemiddelde WOZ waarde in Rozendaal is meer dan een half miljoen euro. Daarmee is Rozendaal vandaag Dorp van de dag. De Eerste Kamer heeft vandaag een motie aangenomen om een commissie in te stellen die onderzoek doet naar de mogelijke aanpassingen van de hypotheekrenteaftrek.  Zie ook nu.nl . Rozendaal heeft behalve alle eerder genoemde uitersten bovendien het hoogste percentage eigen woningbezit. Slechts 14% van de woningen in Rozendaal is huurwoning, de rest is koopwoning. Dat is overigens niet in alle “duur” klinkende gemeenten het geval. In Wassenaar en Rheden (buurgemeente van Rozendaal) is het aantal huur- en koopwoningen ongeveer in evenwicht en zeer vergelijkbaar met typische arbeidersgemeenten als Kerkrade en Beverwijk.

Rozendaal ligt hier

Egmond aan Zee

Egmond aan Zee is een dorp aan de kust van Noord Holland tussen Alkmaar en Haarlem. Het dorp is in 977 gesticht door een rijke herenboer uit Egmond-Binnen. De bewoners ervan waren belastingplichtig aan de abdij in Egmond/Binnen, de oudste abdij in Nederland.

Egmond aan Zee ontwikkelde zich aanvankelijk vooral tot vissersdorp. Er was geen haven in Egmond, de vissersboten werden op het strand getrokken en op rollen naar een schuur gebracht. Tegenwoordig is Egmond aan Zee vooral bekend als badplaats. Er wonen 2500 mensen in Egmond aan Zee.

Egmond aan Zee is vandaag in het nieuws omdat skimmers bij een slijterij in het dorp een maand lang ongestoord hun gang konden gegaan. Ze hebben 1 miljoen euro buitgemaakt. De skimmers vervingen het betaalapparaat van de slijter in het vakantiedorpje Egmond aan Zee door een eigen exemplaar, met ingebouwde aftapmogelijkheden. Eind vorige week hebben ze  met de geskimde passen hun slag geslagen. Meer hierover lees je hier  

Egmond aan Zee ligt hier

Oostrum

Oostrum is en dorp met ongeveer 2300 inwoners ten oosten van Venray in Limburg.  Het dorp heeft een geschiedenis dit in de middeleeuwen rond 1200 begint, die verder sterk vergelijkbaar is met die in dorpen in de omgeving.

Oostrum is vandaag in het nieuws, omdat het de plaats is waar Mauro Manuel de afgelopen jaren heeft gewoond (en gevoetbald, Sjoerd Mossou schreef er vandaag over in het AD.) Het CDA dat vandaag over de dreigende uitzetting van Mauro vergadert, is in Oostrum de grootste partij. Bij de afgelopen PS verkiezingen in maart haalde het CDA 27% van de stemmen. De volgende partijen in de uitslag van het stembureau in het dorp waren VVD (16%) de SP (15%) en de PVV (13%). De PVV was daarmee iets kleiner dan in de gehele gemeente Venray. Daarmee bleef de gemeente ook aan de beschaafde kant van de totale Limburgse score voor de PVV (21%).

Dorpvandedag is benieuwd naar de stem van de Oostrumse CDA leden op het congres van vandaag.

Oostrum ligt hier

Een nieuwe opzet

Waren Rheden, Doel en Middel de eerste dorpen op dit blog. Nuth is het laatste dorp in de reeks zoals die tot nu toe dagelijks werd gepubliceerd.

En wat was dan het Nut(h)? Ik heb veel plezier beleefd aan het schrijven van de artikelen. Ik heb zelf veel geleerd. Ook heb ik leuke reacties gehad van lezers. Met het werken met blogs en later ook Twitter heb ik ook de nodige ervaring opgedaan. Ik heb ook enkele mensen geïnspireerd, zo is een afstuderende student bezig met een variant van straatvandedag, een experimentje dat ook uit dorpvandedag voortkwam.

Wat gaat er veranderen? In het begin schreef ik de artikelen weken vooruit. De laatste tijd minder, soms een week, soms dagelijks. De leukste reacties en meeste bezoekers kreeg ik op spontaan geschreven berichten, de extra edities. Bijvoorbeeld over Egypte, Grolloo en La Restinga. Die weg ga ik verder. Dat betekent dat er niet iedere dag meer een dorp van de dag zal zijn. Er is niet iedere dag een dorp interessant genoeg, en ik ben ook niet iedere dag in de gelegenheid om te schrijven. Het betekent ook dat Twitter een grotere rol gaat spelen. En het betekent dat er meer buitenlandse dorpen aandacht zullen krijgen. De berichten zullen niet, of in geringe mate over het nieuwsfeit in het betreffende dorp zelf gaan. Wel over andere kenmerken van het dorp die ermee samenhangen

Nuth

Nuth is een dorp met ongeveer 5000 inwoners langs de A76 in Limburg. Het is tevens de hoofdplaats van de gelijknamige gemeente. Zoals meer gemeenten in Limburg, heeft Nuth de komende jaren te maken met bevolkingskrimp. Naar verwachting van het CBS zullen er in 2025 nog 12.600 inwoners zijn, in 2005 waren dat er nog 16.000. In twintig jaar loopt de bevolking dus met meer dan 20% in omvang terug. De gemeente heeft in 2009 een rapport gemaakt om beleid te kunnen maken op de gevolgen hiervan voor het dorp en de gemeente onder de crytpische titel “Van Zilver naar Goud”.

In het rapport wordt diverse keren gesproken over de recreatieve mogelijkheden in de gemeente, met name ook voor ouderen. De hellingen rond Nuth zijn niet zo hoog en steil als in het zuidelijke deel van Zuid-Limburg, maar wel erg landelijk (in tegenstelling tot de voormalige mijnstreken ten oosten en westen van het dorp). Er zijn ook fraaie holle wegen: wegen op een helling, die door erosie verder zijn uitgesleten. Door verdamping van kalkrijk water uit de steile wanden van de weg, kunnen die hellingen zeer steil (vrijwel loodrecht) zijn. Een redelijke optie dus dat recreëren voor ouderen in Nuth.

Nuth ligt hier

Zweeloo

Zweeloo is een esdorp in het centrale deel van Drenthe. Als je puur kijkt naar de korrelgrootte komt löss in Drenthe plaatselijk voor als metersdikke laag in de beekdalen, vaak in afwisseling met lagen bladmosveen. Löss verplaatste zich in stofwolken die in de luwte van heuvels werden afgezet of vastgelegd in de vorstbestendige bladmossenvegetatie. Een deel van de löss is mogelijk afkomstig uit verspoelde keileem. Hier en daar komt het onder dekzand voor. In het Klenckerveld bij Oosterhesselen, ten oosten van Orvelte en aan de luwe zijde (oostflank) van de Hondsrug komt plaatselijk löss aan de oppervlakte voor. Voorts zijn de lössafzettingen van de Gelpenberg bij Zweeloo bekend. (Bron: www.encycploediedrenthe.nl)

Zweeloo heeft een middeleeuwse kerk, vrij uitzonderlijk voor de Drentse dorpen. Het geeft aan dat het dorp in de middeleeuwen een centrale rol speelde. (omringende dorpen als Aalden, Meppen, Wezup en Benneveld hebben geen kerk.)

Zweeloo ligt hier

Schin op Geul

Schin op Geul is een van de hotspots voor toeristen in Limburg. Het dorp ligt aan de Geul, de grootste beek van het Limburgse Heuvelland. Voor fietsers is het een bekende plaats, omdat de beklimming van de Keutenberg bij dit dorp ligt. Om de buurtschap met die naam te bereiken moet een helling van maximaal 22% worden beklommen. De klim zit soms meerdere keren in de Amstel Gold Race, Nederlands grootste wielerklassieker.

Bij het gehucht ligt de groeve Keutenberg, waar al sinds de Romeinse tijd kalk wordt gehaald om het land te bemesten en later ook om cement om te metselen en te pleisteren werd gehaald.

Rond Schin op Geul zijn op de hellingen van het Geuldal nog redelijk wat graften te vinden. Graften zijn stroken bos en struiken, die onderaan akkers werden gehandhaafd, om het afspoelen van de löss bij zware regenbuien tegen te gaan. Omdat het water door de graft werd afgeremd, ligt boven de graft vaak extra löss. Onder de graft kon het water gemakkelijk weg en löss meevoeren. Zo ontstond een soort terraslandschap op de hellingen.

Schin op Geul ligt hier

Heerlerheide

Heerlerheide is een dorp met ruim 3000 inwoners in de oostelijke mijnstreek in Zuid Limburg. Het maakt deel uit van het stedelijke gebied van Heerlen. Aanvankelijk was het boerendorp een dochternederzetting van Heerlen. De boeren vulden hun inkomen aan met handel. Het dorp lag op een oude handelsroute van Maastricht naar Duitsland.

In 1917 werd in Heerlerheide de steenkolenmijn Oranje-Nassau III geopend, waardoor het aantal inwoners sterk ging stijgen. Er werden wijken (koloniën) gebouwd voor de mijnwerkers zoals de Keek, Beersdal, na de oorlog de wijk Vrieheide. De mijn sloot in 1973.

Een andere vorm van delfstoffenwinning die nog wel steeds plaatsvindt, is de winning van zilverzand of kwartszand. Dit is zeer zuiver zand, met weinig ijzer en aluminiummineralen erin. Het is daardoor zeer geschikt voor de productie van glas, maar wordt ook toegepast in keramiek en email. Het wordt tegenwoordig alleen in de omgeving van Heerlerheide gewonnen in Nederland.

De oude kolenmijn is echter niet helemaal vergeten. Sinds 2008 wordt met water uit de oude mijngangen aardwarmte gebruikt om elektriciteit te produceren in een aardwarmtecentrale.

Heerlerheide ligt hier

Groesbeek

Groesbeek is een dorp ten zuidoosten van Nijmegen. Het dorp is bekend van de derde dag van de Nijmeegse Vierdaagse, die het dorp die dat via de Zevenheuvelenweg aandoet. In de luwte van hoge stuwwallen bij Groesbeek is Löss neergelegd.

Löss is een fijne leem. De korrelgrootte ligt tussen de 20-40 µm. Daarmee zijn lössdeeltjes iets groter dan kleideeltjes, maar veel kleiner dan zandkorrels. Löss bevat een hoog aandeel kwarts maar ook kleimineralen. Lössdeeltjes zijn in feite de erosieproducten van sedimentaire en stollingsgesteenten. Tijdens de ijstijden schuurden gletsjers met een enorme kracht over stenige bodems. Onderin de gletsjer zaten stenen vastgevroren. Als een gigantische schuurmachine wreef de gletsjer stenen fijn tot poeder. Tijdens extreem koude fasen van de ijstijden zijn de poedervormige bodemdeeltjes van de toen droogliggende Noordzeebodem en van droge rivierbeddingen in het binnenland door de wind opgenomen en over ons land verplaatst. De wind nam ook veel restproducten van de afbraak van planten (humus) mee. Een plantendek dat de bodem vasthield ontbrak. De bodem was weliswaar bevroren (permafrost), maar de toplaag was kurkdroog. Fijn stof en organische bestanddelen lagen los op het oppervlak en konden gemakkelijk door de wind worden opgenomen. De overheersende windrichting was Noordwest - Zuidoost. Pas in de luwte van de Zuid-Limburgse heuvels nam de windkracht voldoende af om de stof- en humusdeeltjes te laten neerdalen naar de grond. Ze hadden een luchtreis van vaak honderden kilometers achter de rug. Omdat de stofstormen lange tijd aanhielden, hebben zich dikke pakketten opgebouwd. Ze kunnen een dikte bereiken van enkele meters tot plaatselijk meerdere tientallen meters (ter vergelijking: in China komen tot honderden meters dikke lösslagen voor). Vooral tijdens het zogenaamde Laat Glaciaal Maximum, rond 20.000 jaar geleden, is er veel löss afgezet. Vanwege de aanvoer door de wind wordt löss ook wel een eolische afzetting genoemd (naar Aiolos, de Griekse god van de wind). (Bron: www.geologievannederland.nl)

Groesbeek ligt hier

Zanesville (Extra editie)

Zanesville is een stadje in Ohio met ongeveer 25000 inwoners. Dat is flink minder dan de 40.000 die er in 1950 woonden.
Zanesville is vooral bekend door de Y vormige brug, die in het dorp is aangelegd op de samenvloeing van twee rivieren. De Y vormige brug is de enige van zijn soort in de VS en staat daarom op de nationale lijst van bijzonderen plekken. Het is een herkenningspunt voor de luchtvaart.
Zanesville kwam deze week in het nieuws, toen de 62 jarige Terry Thompson 56 wilde dieren vrijliet uit de door hem beheerde Muskingum County Exotic Animal Farm en vervolgens zelfmoord pleegde. Waarom is onduidelijk, hij liet geen bericht achter. De dieren zwierven uit over de omgeving en zorgden voor veel onrust. Het houden van wilde dieren is in veel staten van de VS niet verboden. Waarschijnlijk zijn er in het land zo'n 5000 tijgers, min of meer als huisdier worden gehouden. Dat zijn er meer dan er wereldwijd in het wild leven. Welke afslag de tijgers van Thompson op de Y vormige brug hebben genomen is niet bekend. Er vielen geen gewonden onder de inwoners van het dorp. De meeste dieren zijn doodgeschoten.

Zanesville ligt hier

Dorpen in het lösslandschap

Dat was even zoeken deze week. Dorp van de dag heeft iedere week minstens dorpen in drie verschillende provincies behandeld. Deze week werd dat lastig, want het krijt-löss landschap komt eigenlijk alleen echt voor in Zuid Limburg. Maar door het krijt weg te laten uit de definitie, kreeg ik wat lucht en zijn er toch lössdorpen in drie provincies deze week. Met op vrijdag een dorp dat ik na de eerste week al als verzoek kreeg.... Beter laat dan nooit

Lisse

Lisse is een dorp met ruim 22.000 inwoners in Zuid Holland. Het dorp is bekend van de bollenvelden en de Keukenhof. De keukenhof is een stuk oud duingebied, zoals veen meer stukken van het oude duingebied er ongeveer 500 jaar geleden uitzagen. Deze oude duinen waren toen een hobbelig terrein tot ongeveer 5 meter boven NAP, vaak bedekt met bos, maar ook met dorpjes, akkercomplexen etc.

Door de toenemende welvaart en bevolkingsgroei, hebben de oude duingebieden een grote functieverandering ondergaan. Het dorp Lisse zelf ligt op een oude duinenrij. Deze is volledig bebouwd geraakt en verder ingericht met akkers voor de bloembollenteelt. De bollenteelt, die in de gouden eeuw begon, bleek goed te gedijen op de kalkrijke oude duinen. Om optimale omstandigheden voor de bollen te krijgen, werden de hoge delen daarom afgevlakt, zodat een gelijkmatige grondwaterstand werd bereikt. De kalkrijkere lagen zand kwamen zo aan het oppervlakte te liggen. Het afgegraven zand werd afgevoerd naar de steden, om daar van nut te zijn bij stadsuitbreidingen (ophoging en fundering, maar ook als strooizand op houten vloeren).

De Keukenhof bleef gespaard, net als andere plekken, waar landgoederen in het oude duingebied tot stand waren gekomen. Ook de stadsparken in bijv. Alkmaar en Haarlem, liggen op dergelijke stukken van de oude duinen. Tegenwoordig is de Keukenhof de nationale showroom van de bloembollenteelt, die wereldwijd bekendheid geniet. Al in 1957 werd ook de toeristische waarde hiervan ingezien. Uit Noord Holland werd toen een molen gehaald, die als decoratiestuk in de Keukenhof weer werd opgebouwd. Het project werd gesubsidieerd door de Holland Amerikalijn.

Lisse ligt hier

Lies

Lies is een dorp op het Terschelling, provincie tussen Formerum en Hoorn. Het dorp bestaat uit een rij boerderijen en woningen langs de Terschellinger hoofdweg en wat verspreide bebouwing.

Veel dorpen op Terschelling kennen een opbouw zoals die van Lies. Ten noorden van het dorp ligt het overgangsgebied naar de duinen met besloten kavels met akkers en weilanden. De duinen zelf bestaan uit hoge duinen met uitgewaaide laagtes. Bij Lies is het duingebied een reservaat, de Koegelwieck. In dit reservaat ligt ook het Liesterplak. Een plak is het Terschellingse begrip voor natte duinvallei. Natte duinvalleien zijn ontstaan door het wegwaaien van zand naar luwere plekken. Dat wegwaaien ging door tot het grondwaterniveau werd bereikt. Het door het grondwater bevochtigde zand waait niet meer weg. Omdat grondwater stroomt is de grondwaterspiegel horizontaal. Natte duinvalleien zijn daarom opvallend vlak. In de winter komen natte duinvalleien door het neerslagoverschot meestal onder water te staan. De inwoners van Lies gebruiken het Liesterplak daarom ook als ijsbaan. In een aantal plakken op Terschelling zijn tegenwoordig cranberry struikjes aangeplant, om te kunnen voldoen aan de grote vraag naar deze bessen op het eiland.
Ten zuiden van Lies begint de Terschellinger polder. Een stuk zeepolder met heel open karakter, waar alleen weilanden te vinden zijn.

Lies ligt hier

Cadzand Bad

Cadzand Bad is de meest zuidwestelijke badplaats van Nederland en ook de het enige duindorp dat echt aan zee ligt, dat deze week op dorp van de dag aan de dag aan bod komt. De naam Cadzand is afgeleid van Kade van zand en wijst op dus op een dijk. Daarmee is Cadzand een polderdorp.

Maar Cadzand Bad ligt echt in de duinen en echt aan zee. Het dorp ligt op de plek waar vroeger het Zwin in zee uitmondde. Dat Zwin was een belangrijke zeearm die in de vroege middeleeuwen al de grens vormde tussen het Friese en Frankische gebied. Het hele Nederlandse kust- en duingebied tot aan de monding van de Weser viel in die tijd onder het bestuur van de Friese koningen. Aan die zeearm kwam wat later in de middeleeuwen ook Brugge tot grote bloei. Toen de zeearm verzandde ontstonden voorhavens van Brugge zoals Damme en Sint Anna ter Muiden (dorp van de dag op 26 oktober 2010).

Maar het dichtslibben van de zeearm ging verder. Tegenwoordig is er niet veel meer dan een strandgeul met een ondiepe slufter erachter. Officieel ligt het natuurpark op de grens, maar door het steeds wegspoelen van grenspaal 869, staat de grenspaal ter markering van de grens volledig op Nederlands grondgebied.

Bij Cadzand lag tot 1953 ook nog een haventje, waar landbouwproducten konden worden afgevoerd en enkele vissersschepen aan land kwamen. Na de watersnoodramp van 1953 werd er echter een dijk aangelegd en werd de haven gedempt.

 Cadzand Bad ligt hier

Petten

Petten lag zo’n 600 jaar gelden op het uiterste puntje van het vaste land van Holland. Ten noorden van het dorp waren er zeegaten en eilanden. Daar stroomde water door, dat het dorp ook vanuit het oosten bedreigde. Ten zuiden van het dorp was de duinenrij erg smal. Bij de overstromingen van de St Elisabethsvloed (1421) werden gaten geslagen in de duinen. De herstelwerkzaamheden gingen geleidelijk. Er werden zanddijken, slaperdijken en strandhoofden van eikenhout gevuld met klei aangelegd. Bij de Allerheiligenvloed (1570) was het weer raak. Inmiddels was de dreiging van het water vanuit het oosten wel minder geworden door de bedijkingen van de Zijpe (zie ook dorp van de dag 4 nov. 2010) onder leiding van Jan van Scorel.

De zeewering werd hersteld en geleidelijk sterker gemaakt. De huidige vorm van de dijk met een flauwe helling, een bedekking met basaltblokken en strandhoofden werd voor het eerst gerealiseerd in 1877. De dijk was toen 8,50 meter hoog. Vele dijkverhogingen verder zorgen voor de huidige hoogte van 13,65 meter.  De kust werd steeds door erosie steeds verder teruggedrongen, maar het zand van de duinen erodeerde daarbij sneller dan de verharding van de tegenwoordige dijk. Dat is goed te zien op onderstaand beeld.

Ten Noorden van Petten zijn de overheden vrij zeker van de veiligheid van de kustgebied. In de duinen is hier een kleine kernreactor gebouwd in 1957, vooral voor onderzoek, maar ook voor de productie van radioactieve materialen voor bestralingstherapieën in de geneeskunde. Nederland is daar slechts een van de drie producenten van in de wereld. Toen in 2009 een Canadese fabrikant vorig jaar wegens onderhoud een tijdje sloot, kon “Petten” de vraag op de wereldmarkt amper aan en verdubbelde de productie. Een jaar eerder was overigens hetzelfde gebeurd, toen “Petten” en half jaar dicht was.

Petten ligt hier

Ter Heijde

Ter Heijde is een klein dorp ten zuiden van Den Haag. Het dorp is genoemd naar de Nieuwe Maas, die plaatselijk Hey werd genoemd. Later verschoof de monding van de Nieuwe Maas naar even ten zuiden van 's-Gravenzande en nog later bij Hoek van Holland.

Het dorp kent een bewogen geschiedenis. Het werd verschillende keren overstroomd door de zee. In de jaren ’30 werd de bebouwing door de gemeente Monster vervangen. In de Tweede Wereldoorlog sloopten de Duitsers het dorp doodleuk nog een keer omdat het een belangrijk punt was in de Atlantikwal. De huizen die nu in Ter Heijde staan, dateren dus uit het eind van de jaren ’40 en een deel uit de late jaren ’50. De kwaliteit van de huizen uit die tijd is matig en ze zijn aan de kleine kant. De woningcorporatie heeft daarom drastische plannen om het dorp opnieuw flink te vernieuwen.

Ook buitengaats gaat Ter Heijde de komende jaren flink veranderen. De Delflandse hoofden, strekdammen, die hier al sinds 1791 de kust hielpen versterken, zijn dit jaar al onder het zand van nieuw opgespoten zand verdwenen. Waterbouwkundigen twijfelden steeds meer aan het effect van de dammetjes van basaltstenen. Direct langs de dammen werd juist veel zand afgevoerd.

Vanaf dit jaar komt er nog veel meer zand bij voor de kust van Ter Heijde. Hier wordt namelijk de zandmotor gerealiseerd. In plaats van om de paar jaar 20 miljoen m3 zand op de kust te brengen, wordt nu in een keer 500 miljoen m3 zand opgespoten. De bedoeling is dat het zand zich in de komende decennia geleidelijk met getijstromen en golfwerking naar het noorden verplaatst. Daardoor wordt zowel het bodemleven 10 kilometer uit de kust, waar het zand wordt opgezogen, als op het strand, waar nu maar een keer een grote hoeveelheid zand wordt aangevoerd, de dynamiek verkleind. De verwachting is dat dat ten goede komt aan de flora en fauna, en ook nog een keer dat de oplossing uiteindelijk goedkoper is, dan een regelmatig terugkerende kleinere zandaanvulling.

Ter Heijde ligt hier

Dorpen in de duinen

Nederland heeft een lange duinenkust, die een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan het ontstaan van de veen- en zeekleilandschappen erachter. Toch is de huidige verschijningsvorm van de duinen nog maar heel recent. De duinen zijn het landschap met de grootste externe dynamiek (zout-zoet, nat-droog, licht-donker, warm-koud) in Nederland. Die dynamiek maakt het voor boeren een lastig gebied om je stabiel te vestigen. Maar de aantekkingskracht van de zee, maakt toch dat de duinen al lang bewoond zijn. De strijd van Nederlanders met de elementen, is daarom in het duinlandschap misschien wel het meest zichtbaar.

Fortmond

Fortmond is een klein dorp tussen Olst en Wijhe. Bij het dorpje ligt het natuurontwikkelingsgebied Duursche Waarden in een bocht van de IJssel. Het gebied wordt gekenmerkt door enkele rivierduinen. Bij Fortmond vind je in de uiterwaard een vroegere steenfabriek, die in 1976 werd gesloten, maar inmiddels is gerestaureerd en een monumentenstatus heeft. In het zomerhalfjaar kun je bij Fortmond met een fietspontje oversteken naar Veessen (dorp van de dag op 18 januari 2011). Bij hoogwater is Fortmond over de weg onbereikbaar. Beelden van de laatste keer dat dat gebeurde, in januari van dit jaar, kun je hier bekijken.

Fortmond ligt hier

Lekkerkerk

Lekkerkerk is een dorp met ongeveer 7000 inwoners aan de Lek. De rivier ligt hier al behoorlijk laag en stroomt er langzaam. Door die lage stroomsnelheid is de rivier niet rijk meer aan sediment. De oeverwallen bij Lekkerkerk zijn daarom kleiïg en smal. Er is weinig ruimte voor uitgestrekte uiterwaarden.

In de ijstijd was dat wel anders en voerde de rivier in het de zomerperiode als er zowel regen- als smeltwater werden afgevoerd zand mee. In de winters, wanneer de rivier bevroren was, kon dat zand opwaaien tot duinen. Omdat de duinen later door klei, maar vooral ook veen werden omringd, worden ze hier donken genoemd.

Lekkerkerk ligt dicht bij Rotterdam. Behalve visserij op de rivier, stonden daarom het ambacht en de landbouw ook ten dienste van de groeiende haven daar. In Lekkerkerk waren scheepswerven en rond het dorp werd hennep geteeld voor scheepstouw.

De smalle oeverwal zorgt ervoor dat de oude bebouwing van Lekkerkerk niet veel meer is dan een boerderijenstrook achter de Lekdijk. Pas vanaf 1900 werd aan enkele stegen haaks op de Lekdijk gebouwd. In de jaren vijftig wordt het Lekkerkerk door de aanleg van bruggen en wegen aantrekkelijk als woondorp voor Rotterdammers. Er verschijnen nieuwe woonwijken. Onder een van die woonwijken, uit de jaren 70, wordt in 1980 de aanwezigheid van grote hoeveelheden chemisch afval (xyleen en tolueen) vastgesteld. De realisering van de woonwijk, gebouwd op een voormalige vuilstort, leek een project, waarbij twee vliegen in een klap werden gevangen: er kwam een bestemming voor de vuilstort, en het opgehoogde  gebied leverde een bijdrage aan het oplossen van de woningnood. Het bleek een dure oplossing. Het verwijderen van verontreiniging die door de chemische industrie was veroorzaakt, en waar in de jaren ’60 onvoldoende toezicht op was, kostte 188 miljoen gulden.

Lekkerkerk ligt hier

Lith

Lith is misschien wel het bekendste dorp aan de rivier in Nederland. Het is het dorp waar de streekroman Dorp aan de Rivier van Anton Coolen, geschreven in 1934 is gesitueerd. Het boek is een roman, maar beschrijft tegelijkertijd de sfeer in de eerste decennia van de twintigste eeuw, toen er allerlei werkzaamheden aan de Maas werden gedaan. De sterk meanderende en daardoor trage Maas, had bijvoorbeeld een overlaat bij Cuijk, de Beerse Overlaat. Bij hoog water kon het water door de kommen ten zuiden van de Maas met de rivier meestromen door de polders. Na de verbetering van de Maas met sluizen en afgesneden meanders was de afvoercapaciteit van de benedenloop van de rivier sterk verbeterd en bovendien was de rivier beter geschikt voor de scheepvaart. Deze verbetering van de Maas begon al rond 1900 met het graven van een nieuw stuk rivier tussen Heusden en Geertruidenberg en het afdammen van de Maas bij Woudrichem.

Door het afsnijden van de bochten van de Maas, werd het ook logisch om de provinciegrens die door de rivier liep te veranderen.

Bij Lith zijn enkele kenmerkende landschapselementen van het rivierenlandschap te zien. Zo ligt ten westen van het dorp het Soldatenwiel, een kolkgat van een overstroming in 1795. Aan de overkant van diezelfde dijk ligt de Lithse Ham, een groot watergebied, dat ontstaan is door zandwinning. Bij de werkzaamheden daaraan, zijn restanten van een Romeinse tempel teruggevonden. Ten zuiden van het dorp liggen in de komgronden, die modern verkaveld zijn, na de afsluiting van de Beerse Overlaat in 1942, enkele eendenkooien. Ten oosten van het dorp ligt een sluizencomplex en bij het dorp zelf tenslotte de pont naar Gelderland.

Lith ligt hier